Sevgili Okurlar;

Geçtiğimiz ay başladığım borsa yazı serimize devam ediyorum. Serinin I. Bölümünde sermaye piyasalarını tanıtmış ve borsanın tarihçesine kısaca değinmiştim. Bu bolümde ise halka arz konusunu işleyeceğim. 

Şirketler neden borsaya açılır (halka arz olur) ve borsaya açılmanın gerekçeleri nelerdir ?  

Öncelikle bu konuyla başlayalım ve tanımını yapalım. 

HALKA ARZ NEDİR ? 

Halka arz; bir şirketin çeşitli nedenlerden dolayı hisse senetlerini satışa çıkardığını ilan etmesi ve tüm yatırımcılara hisse senedi satın alma yoluyla hissedar olma şansının sunulmasıdır. 

Başarılı, istikrarlı ve büyüme gösteren değerli şirketler faaliyetlerini genişletmek ve kendilerine fon sağlamak amacıyla halka arz edilirler. Böylelikle, şirket kendi bünyesindeki hisse senetleri yardımıyla banka kredisi veya dış finansal kaynaklara gerek duymaksızın fon sağlamış olur. Aynı şekilde yatırımcılar hisse senetleri sayesinde çok ufak meblağlar ödeyerek bir şirketin borsada işlem gören değerine yatırım yapabilirler.

Halka açılma surecinde olan şirketler için en zor aşama karar aşamasıdır. Karar verdikten sonraki süreçler de zor olmakla beraber nispeten daha kolaydır. 

HALKA ARZIN GEREKÇELERİ NEDİR ? 

Peki, şirketler neden halka arz edilir ?  Veya şirketi halka arz kararını vermeye iten sebepler nelerdir ?  

Bu sebepler oldukça fazla olmakla beraber özet olarak 5 madde altında toplayabiliriz.  

Şirket, büyümesini halka arz yolu ile finanse etmeyi tercih etmiş olabilir,
Halka açık şirketlerin finansal yapısının daha güçlü olduğu algısı,
Likidite sağlamanın daha kolay olması,
Kurumsallaşmaya geçiş isteği,
Yatırımcılar ve finansal kurumlar nezdinde kredibilite artışı

Bu maddeleri kısaca açalım.

Finansman 

En önemli konudur. Bankalar ve kredi kuruluşları şirketleri faiz ödeme yükümlülüğü altına sokar. Oysa halka arz ile şirket kasasına faizsiz bir nakit girer. Şirket elde ettiği nakit fonu kullanarak büyüme yönünde adımlar atabilir, daha çok çalışan istihdam edebilir, yeni ürünler piyasaya sunabilir, hizmet kapsamını genişletebilir. Herhangi kredi finansmanı olmadığından ödenecek anapara ve faiz yoktur. O yüzden halka arz oldukça cazip bir finansman yöntemidir. Halka arz ile şirket kendi yarattığı nakdin ve sağlayabileceği borcun yanı sıra uzun vadeli diğer bir kaynağa da erişim sağlar. Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki sermaye birikiminin yetersizliği göz önüne alındığında şirketlerin büyümek, yatırım yapmak ve özellikle küresel ölçekte rekabetçi olabilmek için gerekli sermayeye erişimi açısından halka arzlar büyük önem taşır.

Güçlü Finansman Yapısı 

Bilanço yapısında borç özsermaye rasyosu üzerinde pozitif etki yaratır. Halka arz olan firma uygun koşullarda dış kaynak ve finansmana ulaşır.

Likidite 

Halka arz sonrasında borsada arz ve talebe göre oluşan fiyat, şirket değeri üzerinde pozitif bir etki yaratır. Şirket değerinin şeffaf bicimde belirlenmesi, şirket birleşme ve satın almalarında daha doğru sonuçlar doğurur. Ve bu likidite kolaylığı sağlar.

Kurumsallaşma  

Türkiye’de şirketlerin çoğunluğunun aile şirketi konumunda olması şirketin ömrünü, çoğunlukla şirketin kurucusunun ya da yönetimde söz sahibi olan aile bireylerinin ömürleri ile sınırlı kılar. Bilindiği üzere Türkiye’deki şirketlerin % 95’ini aile işletmeleri oluşturuyor. Bu şirketlerin ömrü ortalama 25 yıl. Ayrıca Türkiye’deki aile şirketlerinin % 3’u ikinci kuşak, % 12’si üçüncü kuşak ve ancak % 3’u de dördüncü kuşağa geçebiliyor. 

Halka arz ile birlikte artan bilgilendirme, raporlama ve denetim gibi zorunluluklar sonucu şirketlerin kurumsallaşma süreçleri hızlanır ve yönetsel disiplin artar. Profesyonel bir yönetim ile birlikte karar mekanizmaları daha sağlıklı ve daha hızlı alınır, şirket stratejilerine göre aksiyon planları oluşturularak şirket yönetim dinamikleri belirlenir.

Kredibilite Artışı

Müşteriler ve tedarikçiler açısından şirketin halka açık olması, mali ilişkileri bakımından bir güven ortamı yaratır. Şirketin bilinilirliğindeki artış ile birlikte daha yaygın bir tanıtım imkânına erişmiş olması sonucu yurt içi ve yurt dışında muhtemel işbirliği olanaklarında artış sağlanır ve fırsatlar ortaya çıkar. 

Halka arzın tanımını yaptıktan ve gerekçelerini açıkladıktan sonra şimdi de aşamalarına geçelim. Bu aşamaların tamamını bu satırlara sığdırmak mümkün değil. O yüzden başlıklar halinde değineceğim. 

Halka açılma kararını verdikten sonra aşağıda belirttiğim halka arz hazırlık süreçlerinin ve sonrasında ise halka arz süreçlerinin tamamlanması gerekir. Bunları 2 başlık altında gruplamaya çalıştım. 

Halka Arz Hazırlık Süreçleri: 

Şirket İçi Çalışma Grubunun Oluşturulması,
Yatırım Kuruluşu Ve Danışman Secimi,
Finansal Tabloların Hazırlanması Ve Bağımsız Denetim Çalışmasının Başlatılması,
Genel Kurul Kararları Ve Esas Sözleşme Değişikliği,
Fiyatın Belirlenmesi,
Başvuru İçin Gerekli Belgelerin Hazırlanması.

Halka Arz Sureci: 

SPK Ve Borsa İstanbul’a Müracaat,
SPK Ve Borsa Uzmanlarınca Şirketin İncelenmesi,
Takas Ve Saklama Bankasına Müracaat,
Merkezi Kayıt Kurulusuna Müracaat (MKK),
Borsa İstanbul Tarafından Şirketin İşlem Göreceği Pazarın Belirlenmesi,
Halka Arz İzahnamesi Ve Tasarruf Sahiplerine Satış Duyurusu,
Satış Sureci Ve Dağıtım Esasları,
Payların Halka Arzı Ve Satış Sonuçlarının Bildirilmesi,
Borsa Kotuna Alınma Ve İşlem Görmeye Başlama

Tüm bu süreçleri tamamlandıktan sonra Borsa İstanbul uzmanlarınca yapılacak incelemeler sonrasında ve Borsa Yönetim Kurulu’nca verilecek kararla Borsa İstanbul Pay Piyasasında bulunan pazarlardan birinde şirketin payları işlem görmeye baslar.

Görüldüğü üzere borsada işlem görmek için uzun bir yapılacaklar listesi mevcuttur.

Peki, tüm bunlardan sonra süreç sona erer mi ?

Maalesef hayır.

İşin esas ve önemli kısmı bundan sonra başlar ve süreklilik arz eder.  

İlgili şirket Borsa’da işlem gördükten sonra Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) mevzuatına tabi olarak faaliyetlerine devam eder. Buradaki sorumluluklar önemlidir ve uyulmadığı takdirde SPK tarafından ağır müeyyidelere tabidir. 

Bu sorumlulukların başında şunlar vardır. Detaya girmeden kısaca belirteceğim. 

Bağımsız Denetim Yükümlülüğü,
Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü,
Kar Payı Dağıtım Yükümlülüğü,
Yatırımcı İlişkileri Bölümü Kurulması,
Lisanslı Personel Çalıştırılması
Denetimden Sorumlu Komite Kurulması 

Görüldüğü üzere halka arz konusu oldukça geniş, detaylı ve yorucu bir süreçtir. Tüm bu işlemlerin sağlıklı, titiz ve doğru yürütülüp yönetilmesi için oldukça sıkı bir hazırlık sureci gerekmektedir. Ancak bir kez halka arz olduktan sonra, şirket daha kurumsal biçimde bir yönetime kavuşacak ve işlemlerini ve iş modellerini de buna göre şekillendirecektir. 

Bir sonraki yazımda borsa yazı serimizin 3. bölümü olan “Borsaya nasıl yatırım yapılır ve yöntemleri nelerdir ?” başlığı ile konuya devam edeceğim.

Şimdiden tüm değerli okuyuculara, sevdikleri ile birlikte sağlıklı ve güzel bir kurban bayramı diliyorum.

Hepinize iyi bayramlar. 


Çağlayan ATEŞ
caglayanates@gmail.com